Ի՞ՆՉ ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉ ԿԱՐԴԱԼ - ՊԱՀՔԻ ՀԱՐՑ 15

Պահքի ընթացքում Աստվածաշնչյան ընթերցումների կարեւորության մասին խոսելիս ընթերցողներից մեկը այսպիսի հարցով է դիմել.

- Ինչպե՞ս ճիշտ Աստվածաշունչ ընտրել ընթերցելու համար։

Հարցը թեեւ շատ կապ չունի պահքի հետ, սակայն իր մեջ թաքնված մտահոգություն է կրում, որ ասպարեզում կան նենգափոխված կամ մեր Եկեղեցու սուրբգրային կանոնին անհամապատասխան Աստվածաշնչեր։

Սովորաբար ամեն տուն նման Սուրբ Գիրք մուտք է գործում շատ հեշտությամբ, որովհետեւ տրվում են անվճար (այստեղ հիշենք հին հայկական իմաստությունը, թե «Թանկից էժանը չկա»)։ Հիմա փորձենք պարզել թե մեր տանն ունեցածը ինչ սկզբունքներով կարելի է «ճիշտ Աստվածաշունչ» համարել, կամ ավելի ճիշտ՝ ճանաչել այն Աստվածաշունչը, որ պետք է կարդա Հայ Առաքելական Եկեղեցու հավատացյալը։ 

ԱՂՈԹԵՆՔ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ՀԱՅՏՆՎԱԾՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ -ՄԵԾ ՊԱՀՔ (օր 14)

Այսօրվա Աստվածաշնչյան ընթերցվածքները չորսն են՝

Ղուկ. 6:12:49, Ես 54:11-55:13, Բ Կորնթ. 6:1-7:1, Ղուկ. 15:1-32, որոնք կարող եք կարդալ այստեղ:

Այսօր Մեծ Պահքի երրորդ կիրակին է, որն անվանում ենք Անառակի կիրակի ըստ Ղուկասի Ավետարանի հայտնի առակի։ Առակը պատմում է, թե ինչպես մի մարդու որդիներից մեկը հայրական ունեցվածքի իր բաժինը վերցնելով գնաց ու ապրեց անառակ, ապօրինի և մոլորված կյանքով, ապա զղջալով վերադարձավ իր հոր տունը և ներում գտնելով՝ գրկաբաց ընդունվեց իր հոր կողմից։ Որդու դարձը տեսնելով` հայրը շատ ուրախացավ` ասելով.

《Իմ այս որդին մեռած էր եւ կենդանացաւ, կորած էր եւ գտնուեց》(Ղուկ. 15:32)

Այս հայրը մեր երկնավոր Հոր` Աստծո կերպարն է, մի Հայր, որ ունի իրեն լքած բազմաթիվ զավակներ` անհավատներ, թերահավատներ, սնահավատներ, մոլորությունների մեջ հայտնված զավակներ։ Նրանք էլ կրտսեր որդու պես վերցրել են այն ամեն բարիքները ինչ Աստված տվել է իրենց, բայց և հրաժարվում են ապրել որպես Աստծո զավակներ, հեռացել են Հորից եւ ինքնախաբեությամբ ապրում են սատանայի ճիրաններում։

Աստված սակայն  առակի հոր նման սպասում է իր անառակ զավակներին և պատրաստ է գրկաբաց ընդունել նրանց, եթե միայն հասկանան ու ընդունեն իրենց սխալը և զղջալով դառնան դեպի իրենց Արարիչն ու Հայրը։

ՊԱՅՔԱՐ ՀԱՆՈ՞ւՆ, թե՞ ԸՆԴԴԵՄ...

Աղանդավորական-հարանվանական սև PR-ի մասին շատ վաղուց ենք խոսել, խոսել ենք նաև հասարակությանը մոլորեցնելու և ինչ-ինչ հասարակական հեղինակություն ունեցող մարդկանց միջոցով քարոզչություն անցկացնելու մեխանիզմի մասին... Բայց հիմա, կարծես թե սրա հակառակ երեսի մասին է ասելիքս, որը չէի ուզի դիտվեր որպես քննադատություն, այլ պարզապես փորձռության փոխանակում իմ սիրելի քրիստոնյա նախանձախնդիր հայրենակիցների հետ:
Համացանցում «աղմուկ» է բարձրանում մի կազմակեպության հրապարակած անվանացանկի հետ կապված: Կազմակերպության անդամները ճշտված և չճշտված շարքն են ներկայացնում «աղանդավոր» հայտնիների (որոնց թվում անհայտներն էլ քիչ չէին): Եվ սա, իրավամբ, վիրավորել է շատերին: Թողնեմ այս հարցի հետագա ընթացքը արտահայտվող կողմերին, բայց... Ինձ համար՝ որպես հոգևորականի, անըմբռնելի ու անհասկանալի մնաց այս կազմակերպության մտածելակերպն ու գործելակերպը, երբ անդրադարձա, որ իրենք այս և նախորդ քայլերը արել են որպես զորակցություն Առաքելական Մայր Եկեղեցուն...

ՔԱՆԻ ՄԸ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐ

ԱՐՄԵՆԻԱ հեռուստաընկերության «Մարդկային գործոն» հաղորդման թողարկումներից մեկը դիտեցի: Առանց այդ էլ խճճված թեմային առավել խճճվածություն տրվեց, ու վստահ եմ, հեռուստադիտողը չիմացավ ճշմարտությունը: Հիշեցի մի առակ, թե ինչպես են մի իմաստունի մոտ գալիս են 10 հոգի և խնդրում ապացուցել, որ Աստված կա: Իմաստունը 10 ծանրակշիռ ապացույց է բերում Աստծո գոյությունը ապացուցելու համար: Այնուհետև գալիս են ևս 10 հոգի և խնդրում ապացուցել, որ Աստված չկա: Իմաստունը 10 ծանրակշիռ ապացույց է բերում` ապացուցելով Աստծո գոյություն չունենալը: Երբ բոլորը հեռանում են, իմաստունի աշակերտները հարցնում են.
- Վարդապե´տ, ո՞րն է հիմա ճշմարիտ. Աստված կա՞, թե չկա:
- Ճշմարիտն այն է,- պատասաանում է իմաստունը,- որ հարցնողներից և ոչ ոք չէր ուզում իմանալ ճշմարտությունը, այլ ուզում էր լսել իրեն պետքական պատասխանը:

Ներեցե´ք, իհարկե, բայց դահլիճ հրավիրված հյուրերից ամեն մեկը փորձում էր ցույց տալ իր ճշմարիտ լինելը, ինչը մեր առջև չբացահայտեց ճշմարտությունը:

ԱՇԽԱՐՀԻ ՎԵՐՋ` ԵՐԿՍԱՅՐԻ ՍՈՒՐ

Հիշում եմ, 1999թ. դեկտեմբերի ավարտն էր: Մոտենում էր 2000 թվականը, և միլլենիումի մերձեցումը տակավին մանկական իմ հոգում սարսափ էր առաջ բերում, քանի որ ակտիվ քննարկվում էր այն, որ 2000 թվականով աշխարհի վերջը պիտի լինի: Փա՛ռք Աստծուն, աշխարհն այսօր դեռևս կա: Անցել է 12 տարի ու այսօր էլ ականջներիս կոշտուկներ անելով լրատվական ու գիտահանրամատչելի բոլոր ռեսուրսները փորձում են մեկնաբանել 2012-ի դեկտեմբերի 12-ին կամ 21-ին իբր տեղի ունենալիք աշխարհի վերջը` մայաների ինչ-որ օրացույցի, Տիբեթի Լամայի խոսքերի, Վանգայի կանխագուշակումների, մեր հարևան Արշամ և Գևորգ պապիների նստարանային բանավեճերի վրա հիմնվելով... Է հետո՞... Բա՛վ է վերջապես, ժողովո՛ւրդ: Պաշտոնապես 90%-ից ավել քրիստոնյա բնակչություն ունեցող Հայաստանում (դեռ չեմ խոսում աշխարհի քրիստոնայաների մասին) քանի՞սդ է մտածել. «Իսկ ի՞նչ է այս մասին ասում իմ Աստված` Հիսուս Քրիստոսը», քանի՞սն է բացել Աստվածաշունչը և ընթերցել աշխարհի վերջի օրվա մասին սրբազան այն տողերը, որ ասում են` «Սակայն այդ օրվա և ժամի մասին ոչ ոք չգիտե. ո՛չ հրեշտակները երկնքում և ո՛չ էլ՝ Որդին, այլ միայն՝Հայրը։ Զգո՛ւյշ եղեք, հսկեցե՛ք ու աղոթեցե՛ք, քանի որ չգիտեք, թե ե՛րբ է ժամանակը» (Մարկ. 13:32-33): Թեսաղոնիկեցիներին ուղղված նամակում էլ Պողոս առաքյալն է ասում. «Եղբայրնե՛ր, բայց ժամերի և ժամանակների մասին կարիք չկա ձեզ գրելու, որովհետև դուք ինքներդ իսկ ստույգ գիտեք, թե Տիրոջ օրը այնպես է հասնում, ինչպես գողը՝ գիշերով» (Ա Թեսաղ. 5:1-2):

ԱՅՆ, ԻՆՉԻՆ ՀԱՎԱՏՈՒՄ Է ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑԻՆ

Բոլորին է հայտնի, որ այլաբնույթ կրոնական կազմակերպությունները հաճախ են փորձում Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու դավանանքի և իրենց ուսմունքի միջև ընդհանուր գծեր ու նմանություններ փնտրել, գտնել ու հռչակել՝ ասելով. «Առաքելական Եկեղեցու և մեր միջև ոչ մի տարբերություն չկա. մեր հավատքը նույնն է. մենք ընդունում ենք նույն Աստվածաշունչը և Նիկիայի Հավատո հանգանակը»։ Անշուշտ, այս մոլորեցնող հայտարարության դրդապատճառները հասկանալի են։ Թեև մեկ անգամ արդեն խոսվել է այս թեմայի շուրջ, սակայն պետք չէ մոռանալ, որ խնդիրը ոչ այդքան տեքստերի մեջ է (որոնք հիմնականում նույնական են), որքան՝ դրանց մեկնաբանության։ Առհասարակ հավատքո հանգանակաները՝ հավատամքները (գրաբարից թարգմանաբար՝ «հավատում ենք») եկեղեցիների հավատքի սահմանումներն են՝ համառոտ բանաձևումներ, որոնցում ամփոփված է, թե ինչի՛ է հավատում տեղային տվյալ եկեղեցու հավատացյալը։ Բայց որքան էլ որ զարմանալի է, հավատամքները, որպես կանոն, ծնունդ չեն առել ինքնաբերաբար. հավատքի սահմանների ընդգծման կարիք է զգացվել այն ժամանակ, երբ որևէ աղանդ կամ հերձված փորձել է խեղաթյուրել Քրիստոսի Սուրբ Եկեղեցու ճշմարիտ վարդապետությունը։

ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ ՌԱԲԻՍԻ ՀԵՏ

Սույն հարցազրուցը հորինված է, ցանկացած համընկնում` պատահականության արդյունք (ներողություն եմ հայցում թույլ տրված «ռաբիս» վրիպակների և խոսելաոճի համար): Հարցարույցում առկա է թաքնված իմաստ, և այն նպատակ չունի վիրվորել «ռաբիս» երաժշտության սիրահարներին:

Ո՞վ կարա ապացուցի, որ ռաբիսը ճշտի երաշտություն չի: Որտե՞ղ ա տենց բան գրած, բերե՛ք գիրքը ու ինձ ապացուցեք, աղբե՛ր ջան: Երգն ու երաշտությունը հոգու ճիչն են, ամեն մեկը երգում ա ու լսում նենց, ոնց իրա սիրտն ա ուզում: Կոմպոզիտորն ո՞վ ա, որ ինձ ասի, թե ինչն ա ճիշտ, ինչը` սխալ: Ինձ ասում են երգածս թուրքական ա, արաբական ու պարսկական ա, չգիտեմ ինչ ա, ազգային չի. երգ-երաշտության ազգայինը ո՞րն ա, ցա՛վդ տանեմ, երաշտությունը վսեսայուզնի արժեք ա, պտի սաղին հասանելի ըլնի, եթե հայերեն ես երգում, արդեն հայկական ա չէ՞, էլ ի՞նչ են աջ ու ձախ ընգե: Գրքում գրած ա` «ծառը պտղից ա ճանաչվում», գնա ռեստորաններ ու հարսանյաց սրահներ, տես, թե ոնց են մարդիկ ուրախնում, պարում ռաբիզի տակ, բա դա վատ բան ա՞: Դասականի տակ կարա՞ս պարես, բնականաբար չէ, որովհետև դասականը հնացել ա, կյանքում դուրս չի գալի էն սահմաններից, որոնց մեջ եղել ա ասենք 200-300 տարի առաջ, բայց կյանքը հոսում ա, էսօր պետք ա ժամանակի պահանջներին համապատասխան երաշտություն, որ մարդիկ երգեն, պարեն, ուրախնան, ծափ զարկեն ու քեֆ անեն…

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 7/

1930-ական թվականների սկզբին Ամերիկայի հայ բողոքական  հովիվներից Կ.Պ. Ատանալյանը Ամենայն Հայոց Տ. Խորեն Ա Մուրադբեկյան (1873-1932-1938) կաթողիկոսին է ուղարկում ճշտելուն կարոտ մի քանի հարցեր` կապված Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու և Հայ Ավետարանական եկեղեցու փոխհարաբերությունների հետ: Կաթողիկոսը նամակին պատասխանել հանձնարարում է այն ժամանակ Մայր Աթոռի միաբան (հետագայում՝ Կիլիկիո կաթողիկոս) Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Հովսեփյանին (1867-1943-1952): Հարցումները և դրանց պատասխանները, որոնք տպագրվել են «Սիոն» ամսագրում 1934թ-ին, ստորև հատվածաբար (7 մասով) կներկայացվեն այս և գալիք գրառումներում:

Ուշագրավ է այն, որ բազում խնդիրներ ու խոչընդոտներ, որոնք Գարեգին Սրբազանը մատնանշում է սրանից ճիշտ 80 տարիներ առաջ, իրենց լուծումը չեն գտել մինչև այսօր: Ավելին՝ հիշյալ խնդիրներն էլ ավելի են խորացել, դրանց գումարվել են ուրիշները ևս:

Տե՛ս նաև՝ ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 1/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 2/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 3/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 4/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 5/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 6/

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ՎԵՐԱՊԱՏՈՒԵԼԻ Կ.Պ. ԱՏԱՆԱԼԵԱՆԻ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԻՆ

Զ

Մեր հայեացքը ընդհանուր գծերով պարզելով հանդերձ, անտես անել չենք կարող կատարուած իրողութիւնը. ունինք բաւական թուով կաթոլիկ եւ բողոքական համայնքներ իրենց անջատ եւ ուրոյն կազմակերպութիւններով: Բողոքական համայնքների նկատմամբ ասել կարող ենք, որ նրանց յարաբերութիւններն այժմ ավելի մեղմացած են եւ անջատական զգացմունքը թուլացած. հայ կաթոլիներն էլ մեր եղբայրներն են լեզուով, անցեալի ստեղծագործութիւններով եւ ազգային շատ աւանդութիւններով կապուած ամբողջութեան հետ, մանաւանդ Մխիթարեանների գրական-գիտական գործունէութեամբ. երկուսի վրայ էլ մենք նայում ենք իբրեւ մեր ծոցից հեռացած հարազատների վերայ, ուրախութեան անխառն զգացումով ողջունել կարող ենք մերձաւորութեան, գործակցութեան իւրաքանչիւր մի քայլ:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 6/

1930-ական թվականների սկզբին Ամերիկայի հայ բողոքական  հովիվներից Կ.Պ. Ատանալյանը Ամենայն Հայոց Տ. Խորեն Ա Մուրադբեկյան (1873-1932-1938) կաթողիկոսին է ուղարկում ճշտելուն կարոտ մի քանի հարցեր` կապված Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու և Հայ Ավետարանական եկեղեցու փոխհարաբերությունների հետ: Կաթողիկոսը նամակին պատասխանել հանձնարարում է այն ժամանակ Մայր Աթոռի միաբան (հետագայում՝ Կիլիկիո կաթողիկոս) Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Հովսեփյանին (1867-1943-1952): Հարցումները և դրանց պատասխանները, որոնք տպագրվել են «Սիոն» ամսագրում 1934թ-ին, ստորև հատվածաբար (7 մասով) կներկայացվեն այս և գալիք գրառումներում:

Ուշագրավ է այն, որ բազում խնդիրներ ու խոչընդոտներ, որոնք Գարեգին Սրբազանը մատնանշում է սրանից ճիշտ 80 տարիներ առաջ, իրենց լուծումը չեն գտել մինչև այսօր: Ավելին՝ հիշյալ խնդիրներն էլ ավելի են խորացել, դրանց գումարվել են ուրիշները ևս:

Տե՛ս նաև՝ ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 1/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 2/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 3/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 4/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 5/

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ՎԵՐԱՊԱՏՈՒԵԼԻ Կ.Պ. ԱՏԱՆԱԼԵԱՆԻ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԻՆ

Ե

Սակայն անարդար լինել չենք կարող. միսիոնարութեան եւ քարոչութեան նոյն իսկ այսպիսի յոռի մերձեցումների հետ կապուած են եղել դրական հետեւանքներ եւս, կաթոլիկ միարարների բերած միջնադարեան գիտութիւնն ու սխոլաստիկեան նորութիւն էր Հայ եկեղեցու վարդապետների համար. Եսայի Նչեցի, Յոհան Որոտնեցի, Գրիգոր Տաթեւացի իրենց յառաջ բերած դպրոցական-գրական արդիւնքներով շատ բան են ուսել եւ իւրացրել իրենց հակառակորդներից. ստեղծուած է միարարական թարգմանական եւ մասամբ ինքնուրոյն մի ամբողջ գրականութիւն. չեմ յիշում Մխիթարեանների ընդարձակ գործունէութիւնը, որ իւր ծագմամբ ուրիշ նպատակների եւ շարժառիթների հետ էր կապուած:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 5/

1930-ական թվականների սկզբին Ամերիկայի հայ բողոքական  հովիվներից Կ.Պ. Ատանալյանը Ամենայն Հայոց Տ. Խորեն Ա Մուրադբեկյան (1873-1932-1938) կաթողիկոսին է ուղարկում ճշտելուն կարոտ մի քանի հարցեր` կապված Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու և Հայ Ավետարանական եկեղեցու փոխհարաբերությունների հետ: Կաթողիկոսը նամակին պատասխանել հանձնարարում է այն ժամանակ Մայր Աթոռի միաբան (հետագայում՝ Կիլիկիո կաթողիկոս) Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Հովսեփյանին (1867-1943-1952): Հարցումները և դրանց պատասխանները, որոնք տպագրվել են «Սիոն» ամսագրում 1934թ-ին, ստորև հատվածաբար (7 մասով) կներկայացվեն այս և գալիք գրառումներում:

Ուշագրավ է այն, որ բազում խնդիրներ ու խոչընդոտներ, որոնք Գարեգին Սրբազանը մատնանշում է սրանից ճիշտ 80 տարիներ առաջ, իրենց լուծումը չեն գտել մինչև այսօր: Ավելին՝ հիշյալ խնդիրներն էլ ավելի են խորացել, դրանց գումարվել են ուրիշները ևս:

Տե՛ս նաև՝ ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 1/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 2/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 3/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 4/

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ՎԵՐԱՊԱՏՈՒԵԼԻ Կ.Պ. ԱՏԱՆԱԼԵԱՆԻ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԻՆ

Դ

Քրիստոնէական օգնութիւնը, նիւթական եւ բարոյական աղքատութիւնն ու խեղճութիւնը մեղմելու, մխիթարելու գործը եղել է եւ պիտի մնայ միշտ աւետարանի բերած մարդասիրութեան ամենամեծ երեւոյթներից մէկը. բայց այդ անապական, կենդանարար ջուրը չպէտք է պղտորուի հատուածներ շահելու նպատակով՝ կաթոլիկութեան կողմից պապի գերիշխանութեան եւ յարակից մտքերը հրամցնելով, իսկ բողոքականութեան «հոգիներ փրկելու» նորութիւնը, ինչպէս, տարաբաղդաբար, շատ անգամ է կատարուած այդ միսիոնարներից ոմանց կողմից:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 4/

1930-ական թվականների սկզբին Ամերիկայի հայ բողոքական  հովիվներից Կ.Պ. Ատանալյանը Ամենայն Հայոց Տ. Խորեն Ա Մուրադբեկյան (1873-1932-1938) կաթողիկոսին է ուղարկում ճշտելուն կարոտ մի քանի հարցեր` կապված Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու և Հայ Ավետարանական եկեղեցու փոխհարաբերությունների հետ: Կաթողիկոսը նամակին պատասխանել հանձնարարում է այն ժամանակ Մայր Աթոռի միաբան (հետագայում՝ Կիլիկիո կաթողիկոս) Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Հովսեփյանին (1867-1943-1952): Հարցումները և դրանց պատասխանները, որոնք տպագրվել են «Սիոն» ամսագրում 1934թ-ին, ստորև հատվածաբար (7 մասով) կներկայացվեն այս և գալիք գրառումներում:

Ուշագրավ է այն, որ բազում խնդիրներ ու խոչընդոտներ, որոնք Գարեգին Սրբազանը մատնանշում է սրանից ճիշտ 80 տարիներ առաջ, իրենց լուծումը չեն գտել մինչև այսօր: Ավելին՝ հիշյալ խնդիրներն էլ ավելի են խորացել, դրանց գումարվել են ուրիշները ևս:

Տե՛ս նաև՝ ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 1/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 2/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 3/

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ՎԵՐԱՊԱՏՈՒԵԼԻ Կ.Պ. ԱՏԱՆԱԼԵԱՆԻ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԻՆ

Գ

Ի՞նչ է վերջապէս զուտ կրօնական տեսակէտով կաթոլիկ պրոպագանտայի կամ բողոքական քարոզչութեան նպատակը: Ասել, թե կաթոլիկութիւնը մեր նորադարձների  մէջ աւելի խորը հասկացողութիւն պիտի ներշնչէ քրիստոնէութեան նկատմամբ եւ պապի գերիշխանութեան ընդունելութեամբ է, որ հոգեւոր կատարեալ փրկութիւն պիտի բաշխուի, հիմնաւոր չէ. եւ ոչ էլ բողոքականութիւնը մի քանի ծիսակատարութիւնների վերացմամբ իրական մերձեցում բերէ դէպի աւետարանական գաղափարների ճիշտ ըմբռնումն ու կեանքը: Եկեղեցու կոչումն ու նպատակն է ներքին, հոգեւոր վերածնութիւնը, «նոր արարած» դառնալու իրողութիւնը, հոգու խորքում ճշմարտապէս ապրուած բարեպաշտութիւնը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 3/

1930-ական թվականների սկզբին Ամերիկայի հայ բողոքական  հովիվներից Կ.Պ. Ատանալյանը Ամենայն Հայոց Տ. Խորեն Ա Մուրադբեկյան (1873-1932-1938) կաթողիկոսին է ուղարկում ճշտելուն կարոտ մի քանի հարցեր` կապված Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու և Հայ Ավետարանական եկեղեցու փոխհարաբերությունների հետ: Կաթողիկոսը նամակին պատասխանել հանձնարարում է այն ժամանակ Մայր Աթոռի միաբան (հետագայում՝ Կիլիկիո կաթողիկոս) Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Հովսեփյանին (1867-1943-1952): Հարցումները և դրանց պատասխանները, որոնք տպագրվել են «Սիոն» ամսագրում 1934թ-ին, ստորև հատվածաբար (7 մասով) կներկայացվեն այս և գալիք գրառումներում:

Ուշագրավ է այն, որ բազում խնդիրներ ու խոչընդոտներ, որոնք Գարեգին Սրբազանը մատնանշում է սրանից ճիշտ 80 տարիներ առաջ, իրենց լուծումը չեն գտել մինչև այսօր: Ավելին՝ հիշյալ խնդիրներն էլ ավելի են խորացել, դրանց գումարվել են ուրիշները ևս:

Տե՛ս նաև՝ ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 1/
ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 2/

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ՎԵՐԱՊԱՏՈՒԵԼԻ Կ.Պ. ԱՏԱՆԱԼԵԱՆԻ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԻՆ

Բ

Ազգային եւ տարբեր եկեղեցիների ծագումն ու ձեւակերպութիւններն իրենց առանձնայատկութիւններով անհատական կամայականութեան հետեւանքներ չեն, այլ պատմական եւ տեղական որոշ պայմանների հետեւանք: Աստուծոյ կամքն է եղել, որ նոյն քրիստոնէութիւնը տարբեր ազգերի եւ պայմանների մէջ, իւր էական բնոյթը պահելով, որոյն կերպարանք ստանայ: Պատահական չէ, որ բողոքականութիւնը տարածուած է Եւրոպայի հիւսիսում, իսկ կաթոլիկութիւնը իշխող է մնացել հարաւում, որ պարսկական մահմեդականութիւնը զանզանւում է սիւննի կոչուած մահմեդականութիւնից: Ազգային կենցաղի, մշակոյթի, հոգեբանութեան եւ պատմական այլ պայմանների հետեւանք են դրանք, որ պիտի ի նկատի առնուին. Հայաստանեայց եկեղեցին այդպիսիների մէջ բնորոշ եկեղեցիներից մէկն է, որ ծագել է, զարգացել ժողովրդական ուրոյն կենցաղի, պատմական յատուկ տուեալների, ազգային մշակոյթի մէջ եւ իւր բարերար պտուղներն է տուել՝ ստեղծելով քրիստոնէական կեանք, արուեստ եւ գրականութիւն, յատուկ ժամապաշտութիւն եւ արարողութիւն, նուիրապետական-վարչական կազմակերպութիւն, համապատասխան իւր ճաշակի եւ հասկացողութեան:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 2/

1930-ական թվականների սկզբին Ամերիկայի հայ բողոքական  հովիվներից Կ.Պ. Ատանալյանը Ամենայն Հայոց Տ. Խորեն Ա Մուրադբեկյան (1873-1932-1938) կաթողիկոսին է ուղարկում ճշտելուն կարոտ մի քանի հարցեր` կապված Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու և Հայ Ավետարանական եկեղեցու փոխհարաբերությունների հետ: Կաթողիկոսը նամակին պատասխանել հանձնարարում է այն ժամանակ Մայր Աթոռի միաբան (հետագայում՝ Կիլիկիո կաթողիկոս) Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Հովսեփյանին (1867-1943-1952): Հարցումները և դրանց պատասխանները, որոնք տպագրվել են «Սիոն» ամսագրում 1934թ-ին, ստորև հատվածաբար (7 մասով) կներկայացվեն այս և գալիք գրառումներում:

Ուշագրավ է այն, որ բազում խնդիրներ ու խոչընդոտներ, որոնք Գարեգին Սրբազանը մատնանշում է սրանից ճիշտ 80 տարիներ առաջ, իրենց լուծումը չեն գտել մինչև այսօր: Ավելին՝ հիշյալ խնդիրներն էլ ավելի են խորացել, դրանց գումարվել են ուրիշները ևս:

Տե՛ս նաև՝ ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 1/

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ՎԵՐԱՊԱՏՈՒԵԼԻ Կ.Պ. ԱՏԱՆԱԼԵԱՆԻ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԻՆ

Ա

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը բնականաբար, ուրախ լինել չի կարող եւ ոչ խրախուսել, որ քրիստոնէական եկեղեցիներից որ եւ է մէկի կողմից պրոպագանդ մղուի Հայ եկեղեցու զաւակների մէջ՝ եկամուտներ ձեռք բերելու նպատակով: Այդպիսի մերձեցումն ու հասկացուղութիւնը օգտակար չէ ոչ Հայոց եկեղեցու եւ ոչ ընդհանուր քրիստոնէական տեսակէտով. դորա հետևանքն է եղել պառակտում, բուռն վէճեր, ատելութիւններ եւ նոյն իսկ փոխադարձ վնասարարութիւններ մի եւ նոյն եղբայրների մէջ, ինչպէս եւ քրիստոնէական հեղինակութեան եւ հմայքի անկում մեզ շրջապատող ոչ-քրիստոնեայ ազգերի աչքում: Կաթոլիկ եկեղեցին դարերի ընթացքում կատարել է այդպիսի փորձեր եւ յաջողել է նորան մասնաւոր համայնքներ կազմել եւ բեկորներ պոկել հայ ժողովրդից, բայց դորա հետ էլ մեծամեծ խռովութիւնների եւ անախորժութիւնների պատճառ դարձել, փոխադարձ հալածանքների եւ ատելութիւնների նոյնազգի եղբայրների մէջ շատ երկար ժամանակներ. կրօնական պառակտման հետեւանքն է եղել փոխադարձ սառնութիւն, իրարամերժ վերաբերմունք ի վնաս մեր փոքրիկ ազգութեան սերտ միութեան:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆՆԵՐԻՆ /մաս 1/

1930-ական թվականների սկզբին Ամերիկայի հայ բողոքական  հովիվներից Կ.Պ. Ատանալյանը Ամենայն Հայոց Տ. Խորեն Ա Մուրադբեկյան (1873-1932-1938) կաթողիկոսին է ուղարկում ճշտելուն կարոտ մի քանի հարցեր` կապված Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու և Հայ Ավետարանական եկեղեցու փոխհարաբերությունների հետ: Կաթողիկոսը նամակին պատասխանել հանձնարարում է այն ժամանակ Մայր Աթոռի միաբան (հետագայում՝ Կիլիկիո կաթողիկոս) Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Հովսեփյանին (1867-1943-1952): Հարցումները և դրանց պատասխանները, որոնք տպագրվել են «Սիոն» ամսագրում 1934թ-ին, ստորև հատվածաբար (7 մասով) կներկայացվեն այս և գալիք գրառումներում:

Ուշագրավ է այն, որ բազում խնդիրներ ու խոչընդոտներ, որոնք Գարեգին Սրբազանը մատնանշում է սրանից ճիշտ 80 տարիներ առաջ, իրենց լուծումը չեն գտել մինչև այսօր: Ավելին՝ հիշյալ խնդիրներն էլ ավելի են խորացել, դրանց գումարվել են ուրիշները ևս:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ ՎԵՐԱՊԱՏՈՒԵԼԻ Կ.Պ. ԱՏԱՆԱԼԵԱՆԻ ՀԱՐՑՈՒՄՆԵՐԻՆ

Մեծարգո՛յ եղբայր,

Ս. Հայրապետը՝  Տ. Խորէն Կաթողիկոս Ամենայն Հայոց, ստացել է Ձեր առաջին եւ երկրորդ գրութիւնները. բայց ուշացել է պատասխանը ինչ ինչ նկատումներով եւ մանաւանդ երկարատեւ հիվանդութեան պատճառով. այժմ յանձնարարել է ինձ պատասխանել Ձեզ՝ իւր տուած ընդհանուր ցուցումների համեմատ:

ՄՈՎՍԵՍԻ ՄԱՀՎԱՆ ԱՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆԸ (Հուդա 9-10)

Jhon ընթերցողի առաջարկով այսօր կծանոթանանք Հուդա առաքյալի նամակի 9-10 համարների մեկնաբանությունը: Եկեք ընթերցենք հատվածը` այն սկսելով մի քիչ ավելի վերևից. 

«Նոյն ձևով էլ, սրանք ևս, քնի մեջ զառանցելով, մարմին են պղծում, Աստծու իշխանությունն արհամարհում, երկնային փառավոր էակներին հայհոյում, այն դեպքում, երբ Միքայէլ հրեշտակապետը, բանսարկու Սատանայի հետ, Մովսեսի մարմնի մասին վիճելիս, չհամարձակվեց հայհոյալից խոսքերով դատապարտել նրան, այլ ասաց. «Թող Տերը քեզ սաստի»։ Իսկ սրանք հայհոյում են այն բանի դեմ, որ չգիտեն. և ինչ բաներ, որ բնազդով գիտեն, ինչպես անբան անասունը, նրանցով էլ ապականվում են» (Հուդա 8-10)։

ՄՈՄԱՎԱՌՈՒԹՅՈ՞ՒՆ, թե...

Ինձ հարցրեցին ու մեղադրեցին. «Սուրբ Գրքում գրված չէ, որ եկեղեցիներում պետք է մոմ վառել, ինչո՞ւ եք վառում. չէ՞ որ Քրիստոսն է Լույսը աշխարհի»: Թե՛ հարցը, թե՛ դրա պատճառը և թե հարցը տվողի ինքնությունն ինձ համար առավել քան ակնհայտ էին: Գործում էր բողոքական-աղանդավորական  "sola scriptura" (միայն Գրություն) մոլորեցնող սկզբունքը:

Պատասխանեցի. «Իսկ Աստվածաշնչում որևէ բան կա՞ գրված բարիք գործելու մասին»: Խոսակիցս հաստատեց, որ կա, բայց չհասկացավ, թե հարցս ի՛նչ կապ ուներ մոմի հետ:

Մոմավառության թեմայով Առաքելական Եկեղեցու և հոգևոր դասի կողմից տարբեր միջոցներով ու ձևերով մեկնաբանություններ տրվել են, ու թվում էր, թե ամեն բան հասկանալի պիտի լիներ, բայց... երևույթի թյուրըմբռնումը և մեկնաբանումը հասարակության կողմից, ինչպես ասում են, անպակաս է: Որքան էլ ասածս սուր լինի, մոմավառությունն այսօր շատերի համար հավատքի դրսևորման միակ միջոցն է, որ շատ հաճախ ես ինքս կորակեի որպես սնահավատություն: Այս է պատճառը, որ հիմա ուզում եմ խոսել մոմի մասին և պիտի խոսեմ շատ պարզ, շատ առօրեական, շատ կիրառական տեսանկյունից` մի կողմ թողնելով խորհրդաբանությունը, հոգեբանությունն ու մնացած-մնացածը:

ՏԱՂԱՆԴՆ ԱՆՀԱՄԵՍՏ ՉԻ ԼԻՆՈՒՄ...

Տաղանդի հատկանիշներից մեկը ամոթխածությունն է, որ շիկնում է ոչ այնքան հավանություն չտվող խոսքից, որքան դրվատանքից և գովեստից: Որտեղ ապրում է ամբարտավանությունն ու հիվանդագին նեղացկոտությունը, այնտեղ տաղանդը չի կարող մինչև իսկ գիշերել: Տաղանդի բնավորությունը համեստությունն է, և համեստություն ասելով ես չեմ հասկանում ինքնաժխտման հասնող այն խեղճությունը, որ փաստորեն նշանակում է սեփական կարծիքի և սկզբունքի մերժում: Քա՛վ լիցի, ա՜յդ էր պակաս: Համեստություն ասելով չեմ հասկանում նաև այն փարիսեցիությունը, որ հաճախ հասցնում է քերականական առաջին դեմքի ջնջման՝ երբ «եսը», «ըստ իսն» ու «իմ կարծիքովը» քիչ է մնում ընկալվեն աղանդավորության պես մի բան, իսկ «մենք կարծում ենք» ու «մեզ թվում է»-ն՝ պարկեշտության նմուշ:

ԽՆՈՑԻ

Աշնան արևը ծուլորեն պարպում է իր ջերմության վերջին մնացորդները` ջանալով լույսով ցողել Աստծո ամեն մի արարածի: Առաքել պապը` կնճիռների արանքում սքողած նահապետական իմաստությունը, ճակատը` արևին դեմ-հանդիման, նստել է ծռված պատի մոտ` ցածրիկ աթոռին, և երկար ունքերի տակից նայում է տերևաթափ բակին` մտովի վերականգնելով երբեմնի շեն պարտեզը:
- Է՜հ,- բազմանշանակ արտաբերեց պապը և ափով ցավագին զարկեց ծնկին:
Ձեռքը սահեց տաբատի պատռվածքի վրայով. հիշեց պառավին... «Ո՞ւմ ա պետք մենակ մարդը, մի կարկտանի էղածն ինչ ա, առանց կնգա գլուխ չի գալի, էլ չասեմ հայաթը, տունը, մարագը...»,- ծերունական որովայնախոսությամբ քթի տակ մռթմռթաց Առաքել պապը ու ձգվեց դեպի հանգիստ օրորվող խնոցին:
- Հո ՜-պա ՜,- ծանրորեն վանկարկելով` ողջ մարմնով հրեց այն:

ՀԱՆԱՔ ԿԱ` ԴԱՆԱԿ Է...

Մարդը հոգևոր հովիվ է, Գյումրիում կրոնական հարանվանության առաջնորդ, ու նրան հարցնում են.
-Ձեր կրոնական կազմակերպություն աստղեր հաճախո՞ւմ են:
-Այո´, Հիսուս Քրիստոսը,-պատասխանում է և հռհռում ծիծաղում:
Բա ողբալու բան չէ՞՞՞:

«ՇՈՐՏԻԿ-ՄԱՅԿԱՅՈՎ» ԵԿԵՂԵՑԻ

Գիտեմ, շատերը գրածս պիտի փորձեն օգտագործել իմ և այն եկեղեցու դեմ, որի նվաստ սպասավորն եմ ես, բայց խնդրում եմ ընթերցողիս լայնախոհ լինել և ըմբռնել այն, ինչ ուզում եմ ասել:
«Մանանա» երիտասարդական-քրիստոնեական ծրագրի շրջանակներում ինձ պատիվ է վիճակվել մի քանի անգամ խոսելու «Եկեղեցի» թեմայի շուրջ և ամեն անգամ զրույցի ավարտին ինքս ինձ համար հաստատել եմ, որ «եկեղեցի» հասկացությունը բավականին աղճատված ու ոչ պարզ են հասկանում նույնիսկ եկեղեցական կյանքին մոտ շատ երիտասարդներ: Մի քանի օր առաջ տեղի ունեցած մի դեպք ինձ ստիպեց հարց ուղղել ինքս ինձ. «իսկ դու գիտես, ի՞նչ է Եկեղեցին»: Թերևս հարկ է, որ հիմա ես ջանքեր գործադրեմ ընթերցողին մատուցելու, թե ինչ բան է Քրիստոսի Եկեղեցին, սակայն գրելուս նպատակն այդքան էլ այդ չէ...
Դիլիջանում հանդիպեցի տեղի հոգևոր հովվին` Տեր Շավարշին, հետաքրքրվեցի տիրող հոգևոր վիճակով, ասաց, որ եկեղեցի դեռ չկա քաղաքում, շուտով կկառուցեն, իսկ ինքը ջանքեր է գործադրել ու քաղաքի կենտրոնին մոտ մի սենյակ վերածել է ժամանակավոր եկեղեցու: Շատ ուրախացա և որոշեցի հաջորդ օրն իսկ գտնել այդ աղոթատունը. գտանք, աղոթեցինք... Եկեղեցուց դուրս գալուց մի քանի քայլ հեռու մի մեծ խումբ մանուկներ տեսա, որոնց մեջ մի քանի միջին տարիքի օտարերկրացիներ: Խումբն առաջացավ ու տեղ գրավեց Առաքելական Եկեղեցուց 50 մետր հեռու գտնվող մի բացօթյա ամֆիթատրոն-սրահում: Ինձ խումբը տարօրիանկ թվաց, որովհետև օտարերկրացիները բավական արտառոց էին հագնաված` կիսատաբատներ, սպորտային վերնաշապիկներ, ներկած դեմքեր (մեկն անգամ կանաչ էր ներկել մորուքը):
Խմբին հասա, երբ երեխաներին պաղպաղակ էին բաժանում: Սկզբում կարծեցի, որ մանկատուն է կամ դպրոցական դասարան, հանդիպել են ուղղակի օտարերկրացիների, նրանք էլ զվարճացնում ու հյուրասիրում են երեխաներին (մոտ 8-15 տարեկան աղջիներ ու տղաներ էին): Բայց շուտով սկսվեց այն, ինչ ցույց կտամ ստորև.