ՍՆԱՀԱՎԱ՞Տ ԵՔ ԱՐԴՅՈՔ + Թեստ

Թեստ: ՍՆԱՀԱՎԱ՞Տ ԵՔ ԱՐԴՅՈՔ (սեղմել)

Անցած գրառումներից մեկի ժամանակ` «ՄԻ ՓՈՔՐ ԷԼ ՀԱՎԱՏՔԻ ՄԱՍԻՆ», խոսել ենք արդեն, որ կրոնական հավատքի ոչ ճիշտ ընկալման ու կիրառման արդյունքում ծնունդ են առնում հավատքի խոտոր տարբերակներ, որոնց շարքում նաև սնահավատությունը, մի երևույթ, որին «ստրկացված» են գրեթե բոլորը, սակայն որի ներքին բովանդակությունը և կապը հավատքի հետ հայտնի է ոչ բոլորին:

Հայոց լեզվից տարրական գիտելիքն իսկ բացահայտում է, որ «սնահավատություն» նշանակում է հավատք սին, դատարկ, անիմաստ ու փուչ բաների հանդեպ, այլ ոչ թե կենդանի հավատք առ Աստված` լի փրկության վստահությամբ ու լավատեսությամբ: Ավելին, գրեթե բոլոր սնահավատությունները հակառակ Պողոս առաքյալի` վստահություն +լավատեսություն սկզբունքին` առաջ են բերում անվստահություն ու հոռետեսություն, որ հիմնականում ամփոփվում են «դժբախտություն կպատահի», «գործերը վատ կգնան», «հիվանդություն վրա կհասնի», «տունը կմնաս», «մարդ կմահանա» և նմանատիպ արտահայտությունների մեջ:

Խորապես համոզված եմ, որ սնահավատությունը ծնունդ է առնում մարդու` հոգևոր ազատության մասին սխալ պատկերացում ունենանլու, ավելին` «ճակատագիր» հասկացությունը կենսակերպ դարձնելու պատճառով: Փոխանակ վայելելու Աստծուց շնորհված ընտրության ազատության քաղցրությունը, մենք շատ հաճախ գերադասում ենք շարժվել սնահավատությունների, նախապաշարումների, այլոց ցուցումների ու կռահումների միջոցով` այդ կերպ սատանայի ձեռքում ակամա վերածվելով խամաճիկների: Պատահական չէ, որ Ընդհանրական Եկեղեցու կարկառուն ներկայացուցիչներ Սուրբ Հովհան Ոսկեբերանը (4-րդ դար) և Սուրբ Բարսեղ Մեծը (4-5-րդ դարեր), խոսելով սնահավատությունների մասին, գրեթե միաբերան հաստատում են, որ սնահավատությունը մեղքի այն տեսակն է, որով սատանան ծաղրի է ենթարկում քրիստոնյային և ծիծաղում է նրա վրա: Եվ, իսկապես, ծիծաղելի է, քանի որ Աստծո Որդու խաչելության ու արյան գնով ազատության արժանացած քրիստոնյաներս շարունակում ենք շղթայված մնալ սնահավատության կապանքներով:

Կարծում եմ` սնահավատությունները մերժելու և մեր կյանքում դրանցով տարված լինելու անիմաստությունը ըմբռնելու համար կարևոր է հասկանալ, թե որտեղի´ց են դրանք գալիս և ինչի´ հետ են հատկապես կապված: Պարզվում է, որ սնահավատությունների գոյության պատճառները տարբեր են, սակայն միևնույն ժամանակ բավականին փոխկապակցված: Դրանք են`

Հոգեբանական պատճառ – Որքան էլ, որ անսպասելի է, սնահավատությունների վերաբերյալ գրականություն հոգեբանության բնագավառում շատ չես հանդիպի: Եղած գրականությունն էլ մարդու մոտ սնահավատական դրսևորումների ու հավատալիքների առկայությունը մեկնաբանում է որպես վախի, երկյուղի հետևանք: Հիմնականում այդ վախը ծնվում է գալիքի անհայտությունից: Ասենք, մարդը քննություն պետք է հանձնի և վախենում է այն տապալելուց, նա սնահավատորեն իր հետ քննության է վերցնում մի ինչ-որ առարկա, որն իրեն «միշտ հաջողություն է բերում»: Կամ, օրինակ, մեկի տանը մարդ է մահացել. մահվան վախը կամա թե ակամա ստիպում է ընտանիքի անդամներին սնահավատորեն ծածկել տան բոլոր հայելիները, որպեսզի իբր մահը բնակություն չհաստատի այդ տանը:

Հոգեբանական այս տեսանկյունը տիպիկ է բնորոշել 18-րդ դարի լուսավորիչ Ֆ. Վոլտերը` ասելով. «Սնահավատ մարդը հասարակության մեջ նույնն է, ինչ վախկոտ զինվորը զորքի մեջ. նա թեև իրենից ոչինչ չի ներկայացնում, սակայն հեշտորեն խուճապ է տարածում իր շրջակայքում»: 

Կենցաղային պատճառ - պարզվում է, որ մեզանում տարածված շատուշատ սնահավատություններ ունեն պարզ կենցաղային ծագում: Օրինակ` շատերին ծանոթ կլինի տատական արգելքը` «իրիկվա ժամին ասեղ չեն թելի, լավ չի»: Երբևիցե հետամուտ եղե՞լ եք, թե ինչի՞ համար է այդ արգելքը: Պարզվում է, ժամանակին, երբ դեռևս չէր հայտնաբերվել էլեկտրական լամպը, առօրյա կենցաղային աշխատանքները հարկ էր կատարել արևի լույսի պայմաններում: Իսկ քանի որ երեկոյան ժամին` կիսախավարի կամ խավարի մեջ, կարված կոճակը կամ մեկ այլ բան պատշաճ վիճակում չէր լինի, տատիկները «էն սկզբից հլա» ասեղ չթելելու տաբու են դրել: Նմանատիպ արգելք կա նաև ավել ածելու, լվացք անելու և նմանատիպ մի շարք բաների համար:

Հաճախ նման զավեշտալի սնահավատություններն ուղղակիորեն հորինվում են առանց պատճառի ու պատճառաբանության. արհեստական կապ տեսնելով իրերի և երևույթների մեջ` մարդիկ ստեղծում են որոշակի ծիսականություն և սկսում են սրբորեն պահել: Սրանց շարքին կարելի է ավելացնել բոլորովին վերջերս ծնված սնահավատությունը` կապված 2 նորահարսերի միաժամանակ հանդիպելուն. «դժբախտություն կպատահի նորապսակներին»` շեշտում են նման հարցերի «գիտակները» և միանգամից հորինում են շատ դյուրին լուծում` «հարսները միմյանց հանդիպելիս, թող փոխանակվեն ծաղկեփնջերով և ամեն բան հարթ կընթանա»: 

Ազգագրական պատճառ - այսօր հայերիս մեջ տարածված մի շարք սնահավատությունների (օր.` աչքի ուլունքի կիրռությունը, ափսե կամ այլ սպասք կոտրվելը, ծառերին թաշկինակներ կապելը, աջ կամ ձախ ձեռքի քոր գալը) մեկնաբանութունը տալիս է հենց հայոց ազգագրությունը: Պարզվում է, որ բազում սնահավատություններ սոսկ վերապրուկներ են հայոց ժողովրդական հին տոներից ու մինչքրիստոնեական հավատալիքներից և մեծապես կապված են հին հայերի կյանքի դուալիստական` երկաստվածական (չարի և բարու պայքար) պատկերացումների, ինչպես նաև տեղի ունեցող երևույթների պատճառահետևանքային կապը տրամաբանորեն չըմբռնելու հետ: Այդ վերապրուկները ավանդության ուժով զարմանալիորեն հաղթահարել են ժամանակի հսկայական սահմանը և 1000-ավոր տարիներով անցնելով` այսօր էլ շատերի համար կենսական են:

«Անուսումնության» պատճառ - Դեռևս 5-րդ դարում պատմիչ Սուրբ Եղիշե վարդապետը ասում էր. «Բոլոր չարիքները մարդու միտքն են մտնում անուսումնությունից»: Արդարև, նախորդ բոլոր պատճառները անզոր են այս մեկի դիմաց: Երբ մարդն իրեն համարում է քրիստոնյա, սակայն չի իմանում, թե ինչ է քրիստոնեությունը, չի ապրում քրիստոնյայի կյանքով, չի ձգտում մերձենալ Աստծուն, բարձիթողի այս անուսումնութան պայմաններում նրա միտքը զբաղվում է հավատքի պառավական, մտացածին, հորինված, փուչ ու դատարկ տարբերակներով: Մարդը ինքն է սկսում հորինել իր աստծուն ու քարոզել այն` առանց հաշվի առնելու, որ այդ քարոզչությունը դեմ է իրական Աստծուն: 

Ի հակզդեցություն սնահավատություններին` Սուրբ Պողոս առաքյալը իր աշակերտ Տիմոթեոսին գրում է. «Պիղծ խոսքերից և պառավական առասպելներից հրաժարվի՛ր. և դու քեզ մարզի՛ր աստվածապաշտությամբ» (Ա Տիմ. 4:7): Իսկ «աստվածպաշտությունը» սիրելի´ ընթերցող, զարգանում է աստվածային խորհուրդների մեջ խորամուխ լինելով, Աստվածաշունչ ընթերցելով, աղոթելով ու պահեցողությամբ, մեղքերի խոստովանությամբ ու Սուրբ Պատարագին Տիրոջ Մարմնին ու Արյանը հաղորդվելով: Քրիստոնյային վայել նման կյանքի պարագայում սնահավատությունները ուղղակի զավեշտ կթվան քեզ: Այդ զավեշտը ավելի ընդգծված արտահայտելու համար այսուհետ բլոգում նյութեր կտեղադրվեն մի քանի հայտնի սնահավատությունների, դրանց ծագման, սխալականության վերաբերյալ` ակնկալելով, որ այդ կօգնի քեզ ու քո ընկերներին ազատվել սնահավատության մեղքից:

Աստված թող առատորեն օրհնի քեզ:

Հ.Գ. Այստեղ առաջարկում եմ ցանկացողներին մասնակցել նաև հարցում-թեստի` ստուգելու ՍՆԱՀԱՎԱ՞Տ ԵՔ ԱՐԴՅՈՔ (սեղմել):

Սև կատու
Աչքի հուլունք
Թաշկինակներ` ծառերին
Խաչ` թափված աղի վրա

Միացի՛ր ՍԱՐԿԱՎԱԳԱԳՐՔԻՆ նաև facebook-ում