ԱՌԱՋԻՆԸ ՀԱՎԱՍԱՐՆԵՐԻ ՄԵՋ

Տե´ս նաև` 

ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ԽՈՆԱՐՀ ԱՍՏԻՃԱՆՆԵՐԸ, Ո՞Վ է ՍԱՐԿԱՎԱԳԸ, 

ԱՄՈՒՍՆԱՑՅԱ՞Լ, թե՞ ԿՈՒՍԱԿՐՈՆ, 

ԵԿԵՂԵՑՈՒ «ՀՍԿԻՉՆԵՐԸ»

Կաթողիկոսական երկգլխանի
արծիվ

Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու նվիրապետության գլուխը Կաթողիկոսն է: 
Կաթողիկոսն իր հոգևոր-նվիրապետական պաշտոնով եպիսկոպոս է, միայն թե ինչպես կաթողիկոս բառն է թարգմանվում, ընդհանրական եպիսկոպոս, այսինքն` եպիսկոպոս, որն իշխանություն ունի բոլոր եպիսկոպոսների վրա` եպիսկոպոսապետ: Հաճախ Կաթողիկոսի պաշտոնը մեկնաբանում են որպես «առաջինը հավասարների մեջ»: Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցում Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի տիտղոսն է` 
«ԾԱՌԱ ՀԻՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍԻ, ՈՂՈՐՄՈՒԹՅԱՄԲ ԱՍՏԾՈ ԵՎ ԱԶԳԻ ԿԱՄՔՈՎ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱՊԵՏ ՈՒ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԲՈԼՈՐ ՀԱՅԵՐԻ, ԾԱՅՐԱԳՈՒՅՆ ՊԱՏՐԻԱՐՔ ՀԱՄԱԶԳԱԿԱՆ ՆԱԽԱՄԵԾԱՐ ԱՐԱՐԱՏՅԱՆ ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆ ՄԱՅՐ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ՍՈՒՐԲ ԿԱԹՈՂԻԿԵ ԷՋՄԻԱԾՆԻ ԱԹՈՌԻ»:

ԵԿԵՂԵՑՈՒ «ՀՍԿԻՉՆԵՐԸ»

Տե´ս նաև` ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ԽՈՆԱՐՀ ԱՍՏԻՃԱՆՆԵՐԸ, Ո՞Վ է ՍԱՐԿԱՎԱԳԸ, 

ԱՄՈՒՍՆԱՑՅԱ՞Լ, թե՞ ԿՈՒՍԱԿՐՈՆ

Եպիսկոպոս. գլխին` խույր,
կրծքին` եմիփորոն, ձեռքում`
եպիսկոպոսական գավազան:

Հին հունարենից թարգմանաբար ''episkopeo'' բառը նշանակում է հսկել` վերևից նայել: Այդ բառը հիմքն է կազմում Հայոց և առհասարակ բոլոր ավանդական Եկեղեցիների (որոշ դեպքերում նաև բողոքական ծագման եկեղեցիների) հոգևոր-եկեղեցական բարձրագույն աստիճանը ներկայացնող կոչման` եպիսկոպոսի: Ինչպես սարկավագությունը և քահանայությունը, եպիսկոպոսությունը նույնպես վկայակոչված է Սուրբ Գրքով և Սրբազան Ավանդությամբ (տե´ս Փիլ. 1:1, Ա Տիմ 3:1-7, Տիտ. 1:7-9): Առաքելական ժամանակներում եպիսկոպոսները նշանակվում և ձեռնադրվում էին անմիջապես Քրիստոսի առաքյալներից` որպես նրանց իրավահաջորդներ` տնտեսներ և վերակացուներ Սուրբ Եկեղեցու: Սկզբնական շրջանում եպիսկոպոսի կոչման արժանանալու համար պարտադիր չէր դիտվում ոչ ամուսնացյալ լինելը (Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչից մինչև Սուրբ Ներսես Մեծի կաթողիկոսություն, եպիսկոպոսները Հայոց Եկեղեցում ևս ամուսնանալու իրավունք ունեին): Սակայն ժամանակի ընթացքում հաշվի առնելով եպիսկոպոսի պատասխանատու և կարևոր պարտականություններն ու պաշտոնը` միայն Եկեղեցու նվիրյալ կուսակրոն հոգևորականներին իրավունք տրվեց արժանանալու եպիսկոպոսության:

ԱՄՈՒՍՆԱՑՅԱ՞Լ, թե՞ ԿՈՒՍԱԿՐՈՆ

Տե´ս նաև` 
ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ԽՈՆԱՐՀ ԱՍՏԻՃԱՆՆԵՐԸ
Ո՞Վ է ՍԱՐԿԱՎԱԳԸ

Եպիսկոպոսը ընծայացյալ սարկավագներին քահանա է ձեռնադրում

Ի տարբերություն Հռոմեակաթելիկ եկեղեցու` Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցում գոյություն ունի քահանայության 2 տեսակ`

• ամուսանցյալ քահանայություն,
• ոչ ամուսնացյալ քահանայություն` կուսակրոնություն (կուսակրոն քահանան անվանվում է նաև աբեղա): 

Քահանայական այս երկու աստիճանները համապատիվ են և տրվում են Սուրբ Պատարագի ընթացքում ձեռնադրությամբ ու օծումով (օծվում են եպիսկոպոսի կողմից Սուրբ Հոգու շնորհները խորհրդանշող մյուռոնով): Քահանայության մասին Աստվածաշունչը խոսում է դեռևս Հին Կտակարանում, որտեղ պատմվում է, թե ինչպես է Աստված Ղևիի ցեղի ժառանգներին առանձնացնում` իրեն քահանայանալու համար: Արդեն Նոր Կտակարանում, ի տարբերություն Հին Ուխտի ժառանգական քահանայության, Հիսուս Քրիստոսի առաքյալները Աստծո Խոսքը քարոզելու և ստեղծված համայնքների հոգևոր-ծիսական կարիքները հոգալու համար տարբեր համայնքներում նշանակում են ընտրյալ երեցների (Գործք Առաքելոց 14:22, Տիտոս 1:5): Քրիստոնեության համար քահանայի /քահանայապետի/ բարձրագույն տիպար է համարվում Հիսուս Քրիստոսը` անվանվելով «հավիտենական քահնայապետ» (Եբր. 5:10):

ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ԽՈՆԱՐՀ ԱՍՏԻՃԱՆՆԵՐԸ

Եկեղեցական այն աստիճանները, որ այսօր առկա են և օգտագործվում են Հայոց Եկեղեցում, իրենց ծնունդն ու պատմական զարգացումն են ապրել` ելնելով եկեղեցիներում սպասավորության տարբեր ոլորտների անհրաժեշտությունից:
Այսուհանդերձ Ավանդական բոլոր եկեղեցիներում (եկեղեցիներ, որոնք հիմնադրվել են Քրիստոսի աշակերտների կողմից) գոյություն ունի նվիրապետական 3 հիմնական աստիճան`

1. սարկավագ, 
2. քահանա, 
3. եպիսկոպոս: 

Սա բնորոշ է նաև Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցուն, որում սակայն, ինչպես և մյուս ավանդական եկեղեցիներում ժամանակի պահանջից ելնելով առաջ են եկել այսպես ասած ենթաաստիճաններ` կապված վերոնշյալ 3 հիմնական կղերական աստիճանների հետ:

Այսպես այսօր հայոց եկեղեցում առանձնացվում է եկեղեցականների 9 աստիճան  (սա զուգահեռվում է հրեշտակների 9 դասերի հետ)`

Ձեռնադրություն

1. դռնապան
2. ջահընկալ
3. գրակարդաց 
4. երդմնեցուցիչ 
5. կիսասարկավագ 
6. սարկավագ 
7. քահանա 
8. եպիսկոպոս
9. կաթողիկոս 

Առաջին 4 աստիճանները կրտսեր եկեղեցականներին տրվում են մեկ ընդհանուր դպիր անվամբ` իշխանություն տալով եկեղեցու դուռը բացել, մաքրել ու կարգուկանոն պահպանել եկեղեցում, ծիսական արարողությունների ժամանակ կերոն (մոմակալ) բռնել, Աստվածաշունչ ընթերցել և աղոթել:

ՀԱՅԻ ՑԱՎԸ

Հայը թեև շատ ցավ ունի, 
Բայց ողջ մեկ չեն նրա համար,
Մինն է նրան միայն սիրելի,
Նրա հոգուն, խելքին հարմար: 
Առե՜ք, ահա, մեր թերթերը.
Ամեն տեղից գրում են միշտ,
Թե՝ տըգետ է մեր տերտերը,
Խիղճը մեռած, բարքն ամբարիշտ: 
Ձեռք ես առնում — էլ բան չըկա —
Մեր տերտերը ագահ, տըգետ,
Մատաղահաս մի աղջկա
Պըսակել է մի ծերի հետ: 
Շուռ ես տալիս, այլ տեղ — կարդում.
Մնացել են մարդիկ խաթում.
Տերտերն այնտեղ լոթի մի մարդ,
Գիշեր-ցերեկ խաղում է կարտ: 
Մի ուրիշ տեղ տերտերն անկին
(Աստված հայից հեռու տանի)
Քանի տարի ծուխի միջին
Կին է պահում ապօրինի...
Հապա այստեղ — մեր կենտրոնում`
Հայ տերտերը դրժած ուխտին,
Առանց վարձի չէ կամենում
Հողին հանձնել հայ պանդուխտին: 
Այսպես անվերջ ու անխըտիր
Ուր որ գնաս, մի կարճ խոսքով,
Շուշի, Ղզլար, Բաթում, Իգդիր,
Կարս, Երևան, Ղազախ, Մոսկով,
Գորի, Գանձակ, Փիբ, Ասխաբադ,
Բաքու, Նուխի, Թիֆլիս, Թելավ,
Ամեն տեղ էլ տերտերը վատ,
Ազգի գլխին դարձել է ցավ...
Եվ խեղճ ազգը շատ մտածեց,
Վերջը մի ճար գտավ սըրան, —
Շատ հոգևոր դպրոց բացեց,
Մինչև անգամ ընծայարան...
Բայց ահա մեր խելոքները
Հարց են դնում այսօր կրկին —
Խելքի՞ կըգա հայ տերտերը,
Եթե ուսում առնի կարգին: 
Եվ շատ ճիշտ է այս կասկածը.
Թե ուսումը խելոքացներ,
Մի՞թե ուսում առած մարդը
Այս տեսակ բան կհարցըներ: 
Այսպես մեր հին ցավը էլի
Մնաց ընդմիշտ անբուժելի,
Եվ հայ թերթը շատ տարի դեռ
Պիտի գրի՝ տերտե՛ր, տերտե՛ր...

«Հայի ցավը» բանաստեղծությունը, որ «տերտերի» որդի Հովհաննես Թումանյանը 1898թ. նվիրել է հանրահայտ «Մշակ» պարբերականին, որքան էլ որ սարկազմիկ լինի (բանաստեղծի թեթև ձեռքով սարկազմը հատկապես խայթում է ժամանակի լրատվամիջոցներին) միանգամայն արդիական է: