ՍԵՎ ԿԱՏՈՒ

Դեռևս Ք.ա. 6-րդ դարում Կոնֆուցիոսն է ասել. «Դժվար է մութ սենյակում սև կատու գտնելը, առավել ևս, երբ սենյակում սև կատու չկա»: Հետաքրքրական է, բայց չին ուսուցչից ավելի քան 2500 տարի հետո էլ` այսօր, սենյակում սև կատվին որոնողները մեծ թիվ են կազմում` մոռանալով, որ այդ սենյակում կատու իրականում չկա: Խոսքս տվյալ դեպքում «սև կատու» կոչվող սնահավատության մասին է, մի երևույթ, որը սնահավատությունների շարքում ամենից տարածվածն է, ինչպես ողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում: Բավական է խեղճ փիսիկն անցնի մարդու դիմացով... սնահավատի օրվա ու անգամ կյանքի բոլոր անհաջողությունները, սխալներն ու դժբախտությունները բարդվում են հենց այդ սև կատվի գլխին: Շատերն անգամ կարող են սև կատու հանդիպելիս փոխել իրենց ճանապարհը, իսկ ոմանք էլ անհաշտելի բաժանումը հաստատել թևավոր խոսք դարձած արտահայտությամբ` «մեր միջով սև կատու անցավ»: Ո՞րն է սև կատուների հանդեպ նման նախապաշարումի պատճառը, քչերը գիտեն, իսկ մյուսներն էլ ջանում են սեփական մտքի և հոգու սև ու սնահավատ սենյակում փնտրել ու գտնել այդ կատվին:

Ք.ա. 10-8-րդ դարերի ընթացքում հին Եգիպտոսի աստվածային պանթեոնում ձևավորվեց Բաստ աստվածուհու պաշտամունքը: Բաստն ուներ կատվի գլուխ և կնոջ մարմին, համարվում էր չար ոգիներին հալածող և հովանավորն էր արևի էներգիայի, լուսնի, կրակի ու կենդանիների, հատկապես` կատուների: Բաստ աստվածուհու ներկայացուցիչները երկրի վրա սև կատուներն էին, ովքեր Եգիպտոսում համարվում էին սուրբ և անձեռնմխելի (ինչպես այսօր կովերը` հինդուիզմում): Ոչ ոք իրավունք չուներ կտրել սև կատվի ճանապարհը, դուրս գալ նրա դիմաց կամ առավել ևս վնասել կատվին. նմանօրինակ ցանկացած քայլի արդյունքում մարդը կարող էր դժբախտության մատնվել` ընդհուպ արժանանալ մահապատժի : Հետևաբար, պատահական չէ, որ հին եգիպտացիները ամեն կերպ խույս պիտի տային սև կատուների հետ աչք-աչքի հանդիպելուց:

Այս է սև կատուների հանդեպ նախապաշարման հիմնական աղբյուրը: Հնագույն այս սովորույթը աներևակայելի զորությամբ ազդել է ժամանակի և հետագա մշակույթների վրա` հասնելով մինչև իսկ Ք.հ. 3-րդ հազարամյակ: Հետաքրքրական է, որ եգիպտական այդ աստվածության` հին աշխարհում ունեցած «հեղինակությունն» այնքան մեծ է եղել, որ անգամ Աստվածաշնչում ի թիվս բազմաթիվ կենդանիների երբեք չի հիշատակվում կատուն: Միջնադարյան Եվրոպայում վհուկները, կախարդները և չարի բոլոր տեսակ ծառաները պատկերացվում ու պատկերվում էին սև կատուների ուղեկցությամբ: Սև կատուների հանդեպ այս երկյուղը հանգեցրեց այն բանին, որ մարդիկ սկսեցին Եվրոպայում վերացնել կատուներին, ինչի արդյունքում շատացան առնետները և տարածվեցին տիֆն ու խոլերան: Քիչ ավելի ուշ շրջանում նույն եվրոպայում և հատկապես Անգլիայում (մինչև օրս էլ) տան նորամուտից առաջ բնակարանում սև կատու էին բաց թողնում: Շատերի մեկնաբանությամբ սա համարվում է հաջողության գրավական, սակայն իրականում այս քայլն արվում է տունը հնարավոր չար ոգիներից ազատագրելու նպատակով, քանի որ Բաստը, ինչպես ասացինք չար ոգիներին հալածող աստվածուհի էր: 20-րդ դարում, արդեն, չարության մարմնացում սև կատուն իր հավերժական հերոսացումը գտավ դարի լավագույն վեպի` «Վարպետը և մարգարիտան» գրքի մեջ` հանդես գալով որպես սատանա Վոլանդի օգնական` կատու-գետաձի: Եվ ի վերջո եգիպտական դիցարանի հեռավոր ակնարկները գտա նաև տատիկական մտքերում` «կատուն աստծո թաշկինակն է» մտքի մեջ:

Գիտե՞ք, մինչև այսօր ապրող կատուների «պաշտամունքն» ինձ համար որքան անհասկանալի նույնքան էլ ողբերգական է թվում: Սա ինձ միանգամից հիշեցնում է տասնաբանյա պատվիրաններից առաջինը` «Ե՛ս եմ քո Տեր Աստվածը... Ինձնից բացի այլ աստվածներ չպիտի լինեն քեզ համար» (Ելք. 20:2-3), որն առանց երկար-բարակ մտածելու խախտում ենք սև կատվին մատուցած «պաշտամունքով»:

Այո, կարելի է ասել, որ այսօր սև կատվից խուսափող մարդը եգիպտական աստվածության հետ այն երբևիցե չի կապում, սակայն երբ մարդը վախենում է իր դիմացը կտրած փոքրիկ կենդանուց, նրա պատճառով փոխում ճանապարհը և վերջապես իր օրը, դեպքերն ու հանգամանքները կապում է խեղճ փիսիկի հետ, ո՞վ է տերը և ո՞վ ստրուկը: Միանշանակ` այս դեպքում մարդը սև կատվի ստրուկն է, ուստի գիտակցաբար, թե ենթագիտակցաբար կատուն է նրա «տեր աստվածը»: Աստվածաշունչը, սակայն, ասում է. «Չգիտե՞ք, թե ում համար, որ դուք ձեզ ծառայության մեջ եք դնում հնազանդության համար, ծառա եք, ում որ հնազանդվում եք. եթե՝ մեղքին՝ մահվան է տանում, իսկ եթե՝ Աստծու հնազանդությանը՝ արդարության» (Հռոմ. 6:16):

Ասում են, երբ Աստված կավից կերտում է առաջին մարդուն, հարց է ուղղում նրան, թե էլ ի´նչ կուզենար ունենալ մարդը: Մարդը Աստծուց երջանկություն է խնդրում: Աստված, մարդու ձեռքերի մեջ  կավի մի փոքրիկ կտոր դնելով, ասում է. «Դո´ւ ինքդ կերտիր երջանկությունդ»: Արդ, սիրելի´ ընթերցող, հարց տուր ինքդ քեզ, թե ի´նչ ես դու պատրաստել Աստծո տված այդ կավից. եթե սև կատու ես կերտել, «այդ իսկ է քո վարձը»` մեղք, որ մահվան է տանում, իսկ եթե կերտել ես Տիրոջ պատվիրանների հետևում և կիրառում կյանքում, երկրպագություն ճշմարիտ ու միակ Աստծուն, ապա քո կյանքում անհաղթահարելի դժվարություններ, ձախորդություններ, անվերադարձ անկումներ ու դժբախտություններ ուղղակի չեն լինի, քանզի դու Քրիստոսի ճշմարիտ աշակերտն ես, ում Քրիստոս Աստված ինքը խոստանում է.

«Ով իմ պատվիրաններն ընդունում և դրանք պահում է, նա՛ է, որ ինձ սիրում է. և ով ինձ սիրում է, պիտի սիրվի իմ Հորից. ես էլ նրան պիտի սիրեմ և ինձ պիտի հայտնեմ նրան» (Հովհ. 14:20):