Showing posts with label Ներածություն Հ.Խ.. Show all posts
Showing posts with label Ներածություն Հ.Խ.. Show all posts

23.10.13

Մեկնություն ՀԱՎԱՏՈՎ ԽՈՍՏՈՎԱՆԻՄ աղոթքի - ՀԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ

«Խրատական նախադրություն այն աղոթքի, որ պատրաստեց Հայոց Գրիգոր Կաթողիկոսի եղբայր Տեր Ներսեսը»:

«Աղոթք բոլոր քրիստոնյաների՝ մեծերի և փոքրերի, որ պարտավոր են սովորել ամենքը և սովորեցնել իրար՝ քահանաները ժողովրդին, հայրերն իրենց որդիներին, մայրերն իրենց աղջիկներին և ընկերը ընկերոջը: Եվ թող սրանով օրը հինգ անգամ աղոթեն՝ տասներկու ծնրադրությամբ յուրաքանչյուր աղոթքի ժամանակ. այսինքն՝ առավոտյան, ճաշին, կեսօրին, երեկոյան և հանգստյան ժամին: Իսկ եթե մեկը ծուլանա և չկարողանա օրական հինգ անգամ աղոթել, թող աղոթի չորս անգամ կամ երեք անգամ, կամ երկու անգամ կամ օրական մեկ անգամ, որով հայտնի կլինի, որ քրիստոնյա է, և ինքն իրեն կնկատի որպես Աստծո արարած և երկրպագող: Եվ եթե մեկը ծուլանա այս աղոթքի բոլոր տները սովորելում (այն դեպքում, երբ սատանայական երգեր շատ արագ են սովորում) թող սովորի սրա կեսը կամ ավելի պակաս, որովհետև եթե մինչև իսկ երեք տուն սրանից սովորի և աղոթի երեք ծնրադրությամբ աղոթքի ժամին, ընդունելի է Աստծո առջև: Իսկ եթե որևէ քրիստոնյա անփույթ գտնվի սա սովորելու և աղոթելու մեջ թող հանդիմանվի... ) թող հանդիմանվի այլազգիներից, որոնք իրենց աղոթքները չեն դադարացնում ո՛չ պատերազմի ժամանակ, ո՛չ՝ խաղաղության: Իսկ մեր ժողովուրդը եկեղեցուց դուրս Աստծո անունն անգամ չի հիշում, որովհետև իբրև աստվածապաշտներ՝ մարդիկ կարևորություն չեն տալիս աղոթքի կարգ-կանոնին: Եվ եթե ոմանք աղոթելու նպատակով իսկ գալիս են քահանաների մոտ, կա՛մ փակ բերանով կանգնում են, կա՛մ իրար հետ խոսում, որովհետև ո՛չ իրենք գիտեն աղոթքի խոսքերը և ոչ էլ ուշադրություն են դարձնում քահանաների ասած սաղմոսներին ու պաշտամունքին:

14.10.13

Մեկնություն ՀԱՎԱՏՈՎ ԽՈՍՏՈՎԱՆԻՄ աղոթքի - Հայրապետի մտահոգությունը

Շնորհալի հայրապետը այս աղոթքի համար որպես նախաբան Հիշատակարան էլ է թողել։ Մինչդեռ աղոթքի մեջ ծայրից ծայր խաղաղ, հավատավոր և Աստծո հանդեպ մեծ վստահություն ունեցող  անձի հոգին է ցոլում, Հիշատակարանի մեջ, ընդհակառակը, կարծես թե մտահոգ և մինչև իսկ նեղսրտած  հոգի է ի հայտ գալիս։ Երկու գրությունների մեջ հակադիր այս վիճակների  արտահայտումը մեկ այլ ընթերցողի վրա այն տպավորությունը կարող է թողնել, թե երկու տարբեր հեղինակների գործեր են սրանք։ Բայց աղոթավոր հոգու զսպաններին, կամ, այսպես ասած բազկերակին ծանոթ անձը ոչ միայն նման գաղափար չի ունենա, այլև մինչև իսկ երկու գրությունների  ոգու այդպիսի տարբերությունից կհասկանա որ սրանք մեկ և մի հեղինակի հոգու արգասիքն են: Աղոթասեր հոգին իր հանդարտությունն ու պայծառությունն է գտնում, երբ մտնում է Աստծո իրական ներկայության մեջ: Սակայն մյուս կողմից, նման անձի համար ոչինչ այնքան վրդովեցուցիչնեղացուցիչ և ընդվզեցուցիչ չէ, որքան աղոթքի հանդեպ ուրիշների անտարբերությունը և անպատկառությունը տեսնելը: Անկեղծ և անկաշառ հայրենասերը իր հոգեկան բավարարությունը գտնում է հայրենասիրական ճառերի և գործերի մեջ, դրանցով է զվարթանում և թևեր առնում: Հայրենիքի վերելքի կամ դժբախտության դիմաց անկարեկից և անտարբեր մարդկանց դեմ, սակայն, ընդվզում է, զայրանում և ուզում է շոգու վերածվել՝ սրանց շարժման մեջ դնելու համար: Իսկ հայրենիքի դեմ դավողների և հայհոյողների համար ուզում է կրակ լինել, այրել-
սպառել դրանց: Բոլոր տեսակի սերերի հիմնական հատկանիշն է այս: Սերը չի կարող անտարբեր մնալ իր սիրո առարկայի նկատմամբ անտարբեր, անպատկառ և անարգական վերաբերմունքների հանդեպ: Աստծո սիրով լցված Շնորհալի հայրապետը այս ոգին է, որ երևան է բերում իր Առաջաբանի մեջ:


30.9.13

Մեկնություն ՀԱՎԱՏՈՎ ԽՈՍՏՈՎԱՆԻՄ աղոթքի - թարգմանությունները և կառուցվածքը

Այս հրաշալի աղոթքը, նման մի քաղաքի «որ ի վերայ լերին կայցէ» [թրգմն. որ լեռան վրա է կանգնած], չկարողացավ թաքնվել և մեր ժողովրդի նեղ շրջանակի մեջ սահմանափակվել, այլ մատչելի եղավ նաև ուրիշ քրիստոնյաների՝ իրե՛նց լեզուներով: «Որովհետև իրաճանաչ և երախտագետ ազգայինք և բանասերք այս դարուս (իմա՛ ԺԹ) սկիզբէն ի վեր Ասիոյ և Եվրոպիոյ գրեթէ ամէն գլխաւոր լեզուօք (իբրև 36) թարգմաներ և հազարաւոր օրինակ սփռեր են. և եթե շատ բանասէրք և հետաքնինք իբրև բազմապատիկ լեզուաց հաւաքում կը փնտռեն այս գրքոյկս, ոչ սակաւք ալ հեղինակին բանից վրա սքանչանալով կ’ընդունին» (Շնորհալի և Պարագայք իւր, էջ 250) [թրգմն. Որովհետև 19-րդ դարի իրաճանաչ և երախտագետ ազգայիններն ու բանասերները ի սկզբանե Ասիայի և Եվրոպայի գրեթե բոլոր հիմնական լեզուներով (մոտավոր՝ 36) թարգմանել և հազարավոր օրինակներով սփռել են այս աղոթքը: Եվ եթե շատ բանասերներ և ուսումնասիրողներ այս գրքույկի բազմաթիվ լեզուներով հավաքմանն են հետամուտ, շատերն էլ, հեղինակի խոսքերի վրա սքանչալով, ընդունում են այն]:

26.9.13

Մեկնություն ՀԱՎԱՏՈՎ ԽՈՍՏՈՎԱՆԻՄ աղոթքի - աղբյուրը և նպատակը

Կրոնական կամ աշխարհիկ գրականության մեջ գրեթե գոյություն չունի այսպես կոչված «սկզբնատիպ» երկ։ Բոլոր մեծ հանճարի արդյունք նկատած գրական գործերը ուղղակի կամ անուղղակի կերպով ծնունդ կամ համադրություն են մեկից ավելի մտքերի։ Մարդկության մեծագույն գիրքն իսկ՝ Աստվածաշունչը, իբրև մեկ ամբողջություն, և նրա յուրաքանչյուր գիրքը առանձին վերցրած՝ արդյունք են բազում մտքերի, բազում աղբյուրների, բազում ազդեցությունների՝ համակված Աստծո շնչով։ Այսպես են Հոմերոսի, Շեքսպիրի և Նարեկացու երկերը։ Դրանք ոչ բանահավաքություն են և ոչ էլ՝ բանագողություններ, այլ յուրաքանչյուր հեղինակին իբրև ժառանգություն եկած նյութերի և ատաղձների օգտագործումն են, կառուցումը և վերստեղծումը նրանցից յուրաքանչյուրի մտքի և հոգու արհեստանոցների մեջ։ Նույնը կարելի է ասել «Հավատով խոսովանիմի» համար։ Այս իսկ պատճառով զարմանալի չէ, որ ոմանք նմանություն նշմարած լինեն այս աղոթքի և այլ եկեղեցական հայրերի, հատկապես Ս. Եփրեմ Ասորիի գրած նմանօրինակ աղոթների միջև։ Մենք, սակայն, այսպիսի բանասիրական հարցերի մեջ չպետք է մտնենք, քանի որ մեր նպատակը գրական կամ գիտական ուսումնասիրություն ներկայացնելը չէ, այլ՝ պարզաբանել «Հավատով խոստովանիմի» մեջ հայտնված մտքերն ու գաղափարները։ Այստեղ միայն հաստատ այն կարող ենք ասել, որ «Հավատով խոսովանիմը» այնպես ինչպես այն ունենք մեր լեզվի մեջ, ոչ մի ուրիշ լեզվի կամ հեղինակի մոտ գոյություն չունի։ Հետևաբար այն հատուկ է լոկ Հայաստանյայաց Եկեղեցուն և Շնորհալու սրտի ու գրչի հարազատ արդյունքն է։ Շնորհալու միտքն ու հոգին այնքան առատորեն էին համակված հավատքով և աղոթելու տրամադրությամբ, որ բավական էր իր համար բացել հոգու ծորակները և, մինչև իսկ մեկ նիստով և մեկ օրվա մեջ, առատորեն դուրս պիտի հոսեր «Հավատով խոստովանիմի» պես գոհար մի աղոթք։

24.9.13

ՀՈԳԵՎՈՐ ԳԱՆՁ, ՈՐ ՇԱՏԵՐԻՆ ԿՀԱՐՍՏԱՑՆԻ

Բոլորովին վերջերս Երուսաղեմի Հայոց Պատրաիարքության «Սիոն» ամսագրի 1958թ-ի էջերը թերթելիս պատահաբար հանդիպեցի հոգևոր մի գանձի, որի մասին, դժբախտաբար, մինչ այդ գաղափար անգամ չունեի: Գանձը մի հոդվածաշարք էր՝ դուրս եկած մեր Սուրբ Եկեղեցու «ծանր հրետանավորներից» մեկի Շնորհք եպս. Գալուստյանի (հետագայում՝ Կ. Պոլսի Շնորհք Պատրիարք) գրչի տակից: Իսկ հոդվածաշարքի թեման ոչ ավել, ոչ պակաս Ներսես Շնորհալի հայրապետի հեղինակած «ՀԱՒԱՏՈՎ ԽՈՍՏՈՎԱՆԻՄ» (բուն անունը՝ ԱՂՕԹՔ ՊԻՏԱՆԻՔ ԻՒՐԱՔԱՆՉԻԻՐ ԱՆՁԻՆ ՀԱՎԱՏԱՑԵԼՈՑ Ի ՔՐԻՍՏՈՍ ԱՐԱՐԵԱԼ ՍՐԲՈՅՆ ՆԵՐՍԵՍԻ ՇՆՈՐՀԱԼԻՈՅ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ) աղոթքի մեկնությունը: Սրտիս ցնծությանն ու ոգևորվածությանս հակառակ՝ մի փոքր տխրություն ապրեցի, երբ հայտնաբերեցի, որ այս գանձ-մեկնությունը՝ գրված լուսահոգի սրբազանին հատուկ պարզ խորունկությամբ, անավարտ է: Պատմական հանգամանքներով պայմանավորված՝ Շնորհք Սրբազանը հասցրել էր աղոթքի 24 տներից մեկնել միայն 8-ը և գրել հանրամատչելի մի նախաբան, որոնք զետեղված են Սիոն ամսագրի 1958-1959թթ.-ի տարբեր համարներում: Այսուհանդերձ, մեղք կլիներ գոնե եղած մեկնությունները չդարձնել ընթերցողի հարստությունը, քանի որ վստահ եմ, որ ընթերցողներից շատերն էլ այս գրական գոհարին ծանոթ պիտի չլինեն: Այս իսկ պատճառով Պատմական Եպիսկոպոսական այս ժողովի օրերին ցանկացա ՍԱՐԿԱՎԱԳԱԳՐՔՈՒՄ ժամանակ առ ժամանակ տեղադրել «Հավատով խոստովանիմի» մեկնության հետաքրքրական ու խիստ ուսուցողական այս շարքը: